Era Proterozoik

Kebanyakkan batuan zaman Arkean telah mengalami metamorfisme. Batuan ini kebanyakkannya terdapat di kawasan perisai seperti Perisai Baltik, Kanada, Brazil, Australia Barat dan lain-lain. Tektonik keping yang telah terbentuk adalah sama seperti yang terdapat pada hari ini (Wilson Cycle). Berlaku penokokan kepada kerak benua Arkean melalui perlanggaran kepingan. Pada akhir proterozoik, terbentuk satu superbenua Rodinia. Rodinia terbentuk antara 1.3-1.0 Ga. Superbenua Rodinia selepas itu berpecah pada 750 Ma dan kemudiannya membentuk superbenua Pannotia pada 650 Ma.



Tektonik

Terdapat beberapa episod orogeni yang berlaku semasa zaman Proterozoik. Orogeni adalah satu proses dimana berlakunya pembentukan banjaran-banjaran gunung-ganang akibat pelanggaran antara palt-plat tektonik. Antara episod orogeni yang berlaku ialah Kenoran, Wopmay, Grenvile dan juga Pan Afrikan. Kenoran berlaku pada sempadan Arkean-Proterozoik di daerah Superior, Kanada. Wopmay pula berlaku pada 2.0 Ga juga di kanada manakala Grenvile yang berlaku pada 1.3 hingga 1.0 Ga membabitkan pelanggaran antara benua dengan benua. Orogeni bagi Pan Afrika pula adalah pada 650 hingga 550 Ma.

Precambrian Banded Iron Formation (BIF)
Berlaku pembentukan BIF (Formasi Besi Belapis ) yang terdiri daripada Magnetit dan Hemait pada 2.5-2.0 Ga.

Pertambahan Oksigen
Oksigen bertambah pada 2.2 Ga dan penambahan ini ditandai dengan pembentukan lapisan merah.

Pembentukan Glasier
Pembentukan glasier dikenalpasti berdasarkan kewujuda n tilit.Tilit Prekambrian dikenalpasti pada 300 lokaliti. Terdapat juga permukaan batuan yang licin dan terguris oleh pergerakan galsier.

Terdapat dua endapat tilit hasil Glasier di Amerika Utara iaitu Ppada Proterozoik Awal dikenali sebagai Gowganda dan pada zaman Proterozoik Akhir dikenali sebagai Varanger.

Hidupan Proterozoik

Antara hidupan yang terdapat pada zaman Proterozoik ialah Cyanobacteria, stromatolites dan algae yang lain tersebar luas pada Paleoproterozoik. Hidupan-hidupan ini membebaskan oksigen melalui proses fotosintesis.

-Kemunculan Eukaryot: Eukaryot mempunyai sel-sel yang lengkap dan kebanyakannya adalah bersifat anarobik. Fosil yang paling tua berusia 2.1 a yang terdapat di Negaunee Iron Formation di Marquette, Michigan.

-Arritarchs: Arcitarchs mula muncul pada 1.4 Ga dan banyak ditemui pada zaman Proterozoik. 


-Eukaryot lain: Eukaryot juga ditemui pada 1.0 Ga di Bitter Spring Formation, Australia dan mungkin berkait dengan pertambahan oksigen bebas. 

-Kemunculan Metazoa: Selepas berlaku penyejukan Varanger, muncullah haiwan Proterzoik Akhir, Vendian (600-570 Ma) yang dikenali sebagai Fauna Ediacara. Fauna Ediacara dijumpai di Bukit Ediacara di Australia Selatan. Fauna Ediacara terdiri daripada filum Cniaria, Abbelida dan Arthropoda. Fosil yang ditemui pula terdiri daripada kesan hagaian lembut dan tiada rangka keras.

Zaman Proterozoik mengambil masa selama 42.5% daripada usia keseluruhan bumi, iaitu jika dibandingkan dengan waktu 24 jam zaman ini, Zaman Proterozoik mengambil masa selama 10.2 jam. Ini bermakna, apabila bersambung daripada jam 11 pagi tadi (Zaman Arkean), Zaman Proterozoik berakhir pada ebih kurang pukul 9.00 mlm.

Rujukan: Condie, K.C. 2005. Earth as an Evoving planetary system. New York: Elsevier & Academic Press.

Wikipedia.